I /- Dẫn nhập
Nhà triết học người Mỹ, G.Hick đã viết: “Tôn giáo là sự
sáng tạo của mỗi cá nhân trong sự cô đơn của mình, nếu anh chưa từng cô đơn thì
anh chưa bao giờ có tôn giáo…” Nhận định này có đúng không? Chúng ta thử
tìm hiểu về nhận định này trong khuôn khổ của tập tục thờ Trời của người Việt
Nam.
“Hình như những ý nghĩa chính chúng ta thấy gán cho chữ TRỜI
thuộc về cái vốn triết học riêng của dân tộc Việt Nam, vì ý niệm TRỜI đã ăn sâu
vào trong tâm hồn người Việt Nam. Trời được xem như các nguyên lý các hiện tượng
thời tiết và được nhân cách hóa. Trời được xem như một Đấng Toàn Năng có ảnh hưởng
đến vận mệnh loài người . . .” (Trích Tôn giáo học và các
tôn giáo lớn ở VN của linh mục Nguyễn Thế Thoại dịch từ “Croyances et Pratiques
Religieuses des Vietnamiens”).
II /- Khái niệm về “Ông Trời” trong tâm thức người Việt
Ý niệm “Trời” vốn đã hiện hữu trong tâm thức của người Việt
xưa từ thuở nguyên sơ, trước khi những tôn giáo khác du nhập vào Việt Nam. Người
Việt nhân cách hóa vị thần không biết ấy và tôn xưng là: “Ông Trời”. Trong tâm
thức người Việt, từ ngữ “trời” là một từ rất thông dụng. Từ ngữ này có thể là bầu
trời bao la phủ vây trái đất, đồng thời cũng là Đấng Thần linh toàn năng, quyền
phép vô biên và là Đấng Tạo hóa sáng tạo ra vũ trụ và loài người.
Nghe tiếng chim hót trên cành, người ta liên tưởng đến chính
bản thân mình chắc hẳn cũng phải do Đấng Tạo hóa ấy tạo dựng nên. Mối suy tư
này thể hiện qua bốn câu ca dao súc tích:
”Con chim nó hót trên cành,
Nếu Trời không có, có mình
làm sao?
Con chim nó hót trên cao
Nếu Trời không có, làm sao
có mình?
Tiếng “Trời” là tiếng mà người Việt, bất kể thuộc tầng lớp
nào trong xã hội, có tôn giáo hay không, vẫn thường bật thốt lên trong bất kỳ mọi
tình huống, dù trong cơn đau khổ cùng cực hay trong những giờ phút vui sướng tột
cùng. “Ông Trời” là ông thần không biết, không thấy, của người Việt, tuy vậy
người Việt vẫn ý thức được có một Đấng Thần linh như thế, rất xa mà cũng rất gần,
Đấng Thần linh ấy vẫn luôn đồng hành cùng dân tộc Việt trải qua bao nhiêu thiên
niên kỷ. Người Việt không nhìn thấy Ông Trời nhưng người Việt nhìn thấy những
công việc do Trời sáng tạo như: sông sâu thăm thẳm, biển cả mênh mông núi cao vời
vợi cùng với những cấu trúc tinh vi kỳ lạ của các loài thảo mộc… v.v, hoặc cụ
thể nhất là chính đời sống và bản thân con người, người Việt bày tỏ lòng tin
này thông qua ngôn ngữ của văn chương bình dân.
Núi kia ai đắp nên cao
Sông kia biển nọ ai đào mà
sâu?
Gai trên rừng ai bứt mà nhọn
Trái trên cây ai vo mà tròn?
Người Việt tin rằng, Trời là Đấng soi thấu mọi nẻo trong vũ
trụ, kể cả những gì sâu kín nhất trong đáy lòng của con người cũng không thể
nào thoát khỏi con mắt của Đấng Thần linh ấy. Đối diện với những điều bí mật nhất
mà con người không khả năng phát hiện thì người ta thường nói:
“Chỉ có Trời mới biết”
Và Ngài
cũng là Đấng Thần linh rất mực công bằng, thưởng, phạt công mình thể hiện qua
những câu ca dao:
Đi đâu cho khỏi lưới Trời
Ở đâu cho hạp mệnh Trời thì
êm
Hoặc:
Thiên báo nhãn tiền; Lưới Trời
khó thoát
Người ta đưa cả Trời vào làm chứng nhân cho mối tình của họ:
Dưới mặt nước chói lòa yếm đỏ,
trên bầu trời rộng có mây
xanh
từ ngày chia rẽ em anh,
nước trời còn đó ai đành phụ
nhau.
Và họ cũng nhờ Trời chứng giám cho mối tình của họ:
Trời cao đất rộng,
em vọng lời nguyền
đất trời còn đó
em giữ tuyền thủy chung.
Khi đau đớn vì bị phụ tình
thì họ cũng lại cầu cứu với Trời:
Trời ơi có thấu tình chăng,
Con người nhân nghĩa lai
căng mất rồi
Những lúc được mùa họ cũng không quên ơn Trời và bày tỏ lòng
biết ơn Trời qua những câu ca dao:
Nhờ Trời mưa thuận gió hòa,
Nào cày nào cấy trẻ già đua
nhau.
Lạy Trời mưa thuận gió đều,
Cho đồng lúa tốt, cho chiều
lòng em.
Người Việt cũng ý thức được sinh mạng của mỗi con người đều nằm
trong sự tể trị của Đấng Thần linh ấy. Họ cầu khẩn Trời cho song thân được trường
thọ:
Mỗi đêm mỗi thắp đèn Trời
Cầu cho cha mẹ sống đời với
con
Đạt được điều mình mong muốn thì người ta nói do “Trời cho”
hay “nhờ Trời”; gặp lúc hoạn nạn, nguy khốn người Việt cũng chỉ biết có mỗi Đấng
Thần Linh là Trời, họ cầu xin Trời cứu:
Nghiêng vai ngửa vái Ông Trời
Đương cơn hoạn nạn, độ người
trần gian
Họ đặt lòng tin tuyệt đối ở Trời là Đấng cao cả tuyệt đối, Đấng
sáng suốt soi khắp thế gian:
Trời xanh có mắt
Gẫm hay muôn sự tại Trời
Và:
Đèn Trời Trời sáng bốn
phương
đèn tôi tôi sáng đầu giường
nhà tôi
Con người là tạo vật cao quý nhất trong số muôn loài sinh
linh do Ông Trời tạo dựng:
Thiên sinh vạn vật, duy nhân
tối linh”.
Những câu ca dao, tục ngữ lưu truyền trong văn hóa dân tộc Việt
Nam mô tả Ông Trời là Đấng Tạo hóa có nhiều quyền uy còn nhiều vô số như:
Trời cho không ai thấy, Trời
lấy không ai hay.
Người Việt cũng nhìn nhận mọi việc toan tính ở đời, thành bại
đều do Trời quyết định. Khi thực hiện một công việc gì không đạt được kết quả
như mong muốn thì người ta lại tự an ủi:
Mưu sự tại nhân, thành sự tại
Thiên.
Người
Việt cũng tin rằng Trời sẽ không bỏ mặc những tạo vật do Ngài sáng tạo ra, Ngài
luôn quan phòng và bảo tồn. Vì thế người Việt rất tự tin:
Trời sinh, Trời dưỡng
Trời sinh voi, Trời sinh cỏ
Ông Trời đối với người Việt là Đấng Tạo Hóa đầy quyền năng và
cũng là Đấng Thần linh rất gần gũi và thân thương với con người. Người ta sợ Trời,
kính Trời, cần Trời và cũng giận Trời và kêu trách Trời khi gặp chuyện bất công:
Trời ơi, Trời ở chẳng cân
Người ăn không hết, người lần
không ra
Người thì mớ bảy mớ ba
Người thì áo rách như là áo
tơi!
Nhưng dù thế nào thì người Việt vẫn một lòng trung tín với Trời:
Dù ai nói ngược nói xuôi
Ta đây vẫn giữ đạo Trời
khăng khăng.
Ông Trời không những chỉ xuất hiện trong ca dao.tục ngữ của
Việt Nam mà còn bàng bạc cả trong những tác phẩm văn học của Việt Nam như trong
Cung Oán Ngâm Khúc, tác phẩm của Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều:
Quyền họa phúc Trời dành mất
cả
Chút tiện nghi chẳng trả phần
ai.
Và trong truyền Kiều của thi hào Nguyễn Du:
Đã
mang lấy nghiệp vào thân
Cũng đừng trách lẫn Trời gần
Trời xa
Thiện căn tự bởi lòng ta
Chữ tâm kia mới bằng ba chữ
tài.
III / - Thờ Trời
Sự thực hữu của Đấng Thần linh mà người Việt xưng gọi cách
thân thiết là “Ông Trời” rất rõ ràng. Ngài vẫn luôn tự bày tỏ sự hiện hữu của
mình qua những tạo vật hiển hiện trước mắt chúng ta hàng ngày. Ngài vẫn đồng
hành bên cạnh loài người trải qua bao nhiêu thời đại. Măc dù không nhìn thấy
“Ông Trời” qua con mắt vật lý, nhưng trong tâm thức của người Việt vẫn luôn có
sự hiện hữu của Đấng Thần linh vô hình ấy−Đấng đã tạo dựng ra vũ trụ và muôn
loài sinh linh trên đất.
Trước vũ trụ bao la hùng vĩ, xinh đẹp nhưng cũng ẩn chứa muôn
vàn hiểm nguy không lường, con người bị khuất phục, họ bất lực và cảm thấy mình
quá nhỏ bé, cô đơn. Họ cầu khẩn Trời để mong nhờ sự che chở, bảo vệ lúc nguy khốn,
con người đặt lòng tin nơi Trời, nương tựa vào Trời, họ kính sợ Trời biết ơn Trời
nên họ thờ Trời.
Ý niệm về một Đấng Thần linh tối cao, Đấng Toàn năng trong
tâm thức của người Việt chỉ là một nguyên tri, xuất hiện một cách tự nhiên
trong tâm thức người Việt từ xưa, lúc tổ chức xã hội còn sơ khai, chưa có một tổ
chức tôn giáo nào được hình thành nên việc thờ Trời trong dân gian chưa được hệ
thống hóa, không có hệ thống giáo lý hướng dẫn. Vì thế, nghi thức “thờ Trời” của
mỗi gia đình người Việt xưa chỉ là cái “Bàn thờ Ông Thiên” rất đơn giản.
1/ - Bàn Ông Thiên
“Bàn
Ông Thiên” là một chứng tích của thời xa xưa, thuở người Việt từ vùng đất Thuận
Quảng xa xôi, di dân đến một nơi u tịch mà người ta thường hay nói là “chim
kêu cũng sợ, cá vùng cũng ghê”, để khai hoang lập ấp.
Đứng trước một khoảng không gian bao la mênh mông kỳ bí, ngẩng
đầu nhìn lên là một vùng trời mây mênh mông bao phủ, cúi đầu nhìn xuống chỉ là mặt
đất với đất, người Việt xưa chỉ còn biết nương cậy vào một vị thần mà họ không
biết, Đấng Thần linh vô hình tối cao mà họ liên kết với bầu trời mà họ nhìn thấy
và họ tôn xưng là “Ông Trời”. Người Việt xưa đã đặt trọn sự sống của mình vào Đấng
Thần linh vô hình mà họ tin là đang cai quản cả vũ trụ ấy là “Ông Trời”. Khái
niệm về tôn giáo của người Việt xưa bắt đầu hình thành tại nơi ấy.
Người Việt thể hiện
lòng tôn kính Đấng Thần linh ấy qua cái “Bàn thờ Ông Thiên”, hay là “Bàn Ông Thiên”.
“Bàn Ông Thiên” chỉ là một cây cột trụ bằng gỗ hoặc bằng xi măng đơn giản, đường
kính khoảng 1dm, bên trên đặt một tấm ván mỏng, vuông độ 4 x 5 dm dùng để bày
biện lễ vật dâng cúng. Nếu làm bằng gỗ, người ta chỉ cần vạt nhọn đầu dưới và cắm
xuống đất, đầu trên đóng hai cây gác chéo ngắn để giữ cho tấm ván không bị lật
đổ khi ta để lễ vật dâng cúng Trời. Lễ vật dâng cúng tùy vào điều kiện, khả
năng và hoàn cảnh của gia chủ. Ở thôn quê, diện tích đất dư thừa, sân nhà rộng
rãi nên người ta đặt vị trí của Bàn Ông Thiên giữa sân nhà, cách ngạch cửa ra
vào độ 4m, nơi chỗ đất trống trải nhìn thẳng lên trời và hướng về phương Nam.
Theo dòng chảy của thời gian, ý niệm thờ Trời của người Việt
đã được phát triễn cùng với ảnh hưởng của các tư tưởng triết học Trung Hoa, do
đó cái “Bàn Ông Thiên” cũng dần thay đổi hình thức, từ một cây cột tròn với miếng
ván mỏng đặt trên đầu cột, Bàn Ông Thiên của một số gia đình khá giả ở vùng núi
Thất Sơn được làm kỹ lưỡng và cầu kỳ hơn: có rào và cửa vách theo hình dạng đàn
Nam Giao, có hai tầng, tầng trên thờ Trời, tầng dưới thờ đất.
Ngày nay, trong quá trình đô thị hóa, cái “Bàn Thiên” cổ xưa
giờ được thay thế bằng tấm gạch mỏng xây trên lan can hoặc một cây cột hình trụ
nhỏ đặt ngoài ban công của những tòa nhà cao tầng ở phố thị.
2/ - Tế Nam Giao
Nghi thức thờ Trời của người bình dân Việt Nam được thể hiện
phổ biến qua cái “Bàn Thiên”. Còn việc “Thờ Trời” của vua quan nước Việt thì được
thực hiện long trọng, quy mô hơn qua việc “Tế Nam Giao”.
Lễ Tế Nam Giao xuất xứ từ Trung Hoa du nhập vào Việt Nam. Người
ta cho rằng: tục tế Trời đất có từ đời vua Phục Hy (2852- 2737 BC) bên Trung quốc,
là một trong những hình thức cầu nguyện tập thể, có quy mô và được thực hiện
trang nghiêm, long trọng để tương xứng với địa vị cao quý của Đấng Thần linh mà
người ta thờ, mục đích cầu cho quốc thái dân an. Nam Giao là từ kết hợp của hai
từ ngữ “Nam” và “Giao”. Tế Nam Giao có ý nghĩa là hướng về phía nam để giao hòa
với Trời và tế cúng, vì theo quan niệm địa lý phương đông, phía nam là phía có
ánh sáng, mà người ta cho rằng Trời ngự trong ánh sáng vì sự sáng là tốt lành.
Còn đối với Người Việt Nam, Nam cũng còn có nghĩa là nước
Nam; Giao: có nghĩa là giao hòa, gặp gỡ. Như vậy, Nam Giao là nơi vua quan và
thần dân nước Nam dâng của lễ tế Trời để tỏ lòng biết ơn, tôn kính đồng thời cầu
khẩn Trời ban cho mọi việc trên đất đều được thuận lợi, mưa thuận, gió hòa, mùa
màng tươi tốt.
Năm 1009, để khẳng định với phương Bắc chủ quyền của nước Nam
và cũng để tạ ơn Trời, vị Hoàng đế đầu tiên của nhà Hậu Lý trong lịch sử Việt
Nam, vua Lý Thái Tổ (Lý Công Uẩn) cho xây đàn Nam Giao trên một gò đất cao ở
phía nam, mỗi năm tế cúng một lần. Đàn Nam Giao khởi đầu chỉ là một bàn thờ lộ
thiên là nơi để vua và dân tế Trời. Nghi lễ tế cúng gồm ba con vật thui là bò,
lợn và dê. Vua Gia Long lên ngôi năm 1802. Sau đó, vào năm 1803, vua cho xây dựng
đàn Nam Giao tại làng An Ninh, Huế với quy mô lớn gồm ba tầng chồng lên nhau; tầng
trên cùng tượng trưng cho Trời. Đến năm 1806, vua cho dời đàn Nam Giao về phía
Nam của Kinh thành Huế và đặt trên một ngọn đồi lớn thuộc làng Trường An, Huế.
Nghi lễ tế Nam Giao được tổ chức thực hiện rất qui mô, long
trọng và là một nghi lễ tế tự cấp quốc gia lớn nhất của Việt Nam thời đó. Việc
xây đàn và chuẩn bị các nghi thức hành lễ rất công phu và tốn kém, được thực hiện
cách trang nghiêm, tôn kính. Phải là một nước độc lập, có chủ quyền mới được
xây tế đàn. Vua nước ấy được gọi là thiên tử (con Trời). Vì Trời là Đấng chí
tôn nên chỉ có thiên tử là người chịu mệnh Trời để cai trị nhân dân, mới được quyền
thay thế muôn dân tế cúng Trời. Vua phải ngự ở trai cung để trai giới trong ba
ngày. Sau đó phải trang phục chỉnh tề với áo bào và mũ miện để thực hiện công
việc bái tế Trời một cách kính cẩn tôn nghiêm. Dân chúng tham dự với tất cả
lòng thành.
Nghi lễ này được tổ chức mỗi năm một lần vào đầu mùa xuân. Về
sau, đến đời vua Thành Thái (1907) được đổi lại ba năm tế cúng một lần vì việc
cúng tế quá tốn kém vượt ngân sách quốc gia. Tế Nam Giao là một nghi lễ tế cúng
Trời lớn nhất thời quân chủ ở Việt Nam. Lễ tế Nam Giao năm 1942 được ông A. De
Rotalier, một tác giả nước ngoài, viết bài đăng trên “Indochine Hebdomadaire
Illustré” (số ra ngày 16/4/1942).
IV / - “Ông Trời” của người Việt Nam và “Đức Chúa Trời” của
Cơ đốc giáo
Trước khi Cơ đốc giáo được truyền bá sang Việt Nam, tâm thức
của người dân Việt vẫn luôn có sự gắn bó mật thiết với “Ông Trời”. Trong cơn
nguy khốn, sầu khổ người Việt cũng chỉ nhớ đến mỗi một tiếng kêu “Trời ơi!”.
Người Việt thuộc mọi tầng lớp trong xã hội, vẫn có niềm tin “Ông Trời” là Đấng
Tạo hóa; Đấng Toàn năng, Toàn tri, Toàn tại, cai quản và bảo toàn vũ trụ cùng
muôn loài sinh linh, đồng thời là Đấng cầm quyền trên sự sinh tử của loài người,
là Đấng thưởng phạt công minh. Nhưng điều mà đa số người Việt chưa biết: “Ông
Trời” trong tâm thức của người Việt cũng chính là Đấng mà Cơ đốc nhân tôn xưng
“Đức Chúa Trời”. Vì Ngài đã tự bày tỏ chính mình qua mặc khải (vén màn, mở màn)
trong Thánh kinh của Cơ Đốc Giáo:
“Chúa là Đức Chúa Trời, ĐẤNG HIỆN CÓ, ĐÃ CÓ VÀ CÒN ĐẾN” là
Đấng Toàn năng, phán rằng: Ta là An-Pha và Ô-mê-ga”. (Khải huyền 1:8)
Tất cả những phẩm tính của “Ông Trời” trong tâm thức người Việt
đều thể hiện đầy đủ trong Đấng Thần Linh mà Cơ đốc nhân đang nương cậy và thờ
phụng; đó là “Đức Chúa Trời”:
s Trời là Đấng Tạo hóa:
Ý niệm Trời là Đấng Tạo hóa trong tâm thức của người Việt chỉ là một thứ nguyên
tri, được Đức Chúa Trời đặt để trong tâm thức của người Việt từ buổi ban đầu,
lúc tôn giáo chưa hình thành và chưa có hệ thống giáo lý dẫn đường. Đến khi Cơ
đốc giáo được truyền bá sang Việt Nam, chính Đấng Tạo hóa, mà Cơ đốc nhân tôn
xưng là Đức Chúa Trời, đã tự bày tỏ Ngài cũng chính là Đấng đã hiện hữu từ thuở
ban sơ trong tâm thức của người Việt qua mạc khải trong Kinh Thánh Cựu ước :
“Các từng trời thuộc về Chúa, đất cũng thuộc về Chúa; Chúa
đã sáng lập thế gian và mọi vật nó chứa. (Thi-thiên 89:11) và (Sáng-thế-ký
1:1– 31).
s Trời là Đấng Toàn
tri, Toàn năng, Toàn tại: Người Việt tin “Ông Trời” là Đấng
soi thấu tất cả mọi sự việc trên thế gian. Niềm tin này vẫn còn được truyền tụng
rộng rãi trong dân gian qua nhiều câu ca dao, tục ngữ, và cũng đã được Kinh
thánh Cựu Ước của Cơ Đốc Giáo xác nhận:
“Chẳng có sự gì Đức Chúa Trời không biết, chẵng chỗ nào
không có Ngài” (Thi-thiên 139).
s Trời là Đấng cầm
quyền trên sự giàu, nghèo, thành, bại:
Người Việt có câu: “Mưu sự tại nhân, thành sự tại Thiên” ;
“Phú quý tại Thiên”; “Trời cho mới có, Trời không cho thì mạt”.
Kinh thánh Cựu ước có ghi lại câu chuyện của ông Gióp:
“Người đáp lại rằng: Ngươi nói như một người đàn bà ngu muội.
Ủa sao! Sự phước mà tay Đức Chúa Trời ban cho chúng ta, chúng ta lãnh lấy, còn
sự tai họa mà tay Ngài giáng trên chúng ta, lại chẳng lãnh lấy sao? Trong mọi
việc đó, Gióp không phạm tội bởi môi miệng mình” (Gióp 2:10)
s Trời là Đấng cầm
quyền trên công lý, Đấng thưởng phạt công minh:
Người Việt có câu: “Thiện ác đáo đầu chung hữu báo”
Kinh thánh Cơ đốc Giáo chép:
“Chúa đã thấy rồi;
vì Chúa xem xét sự bạo tàn và sự độc hại, để lấy chính tay Chúa mà trả lại; Còn
kẻ khốn khổ phó mình cho Chúa; Chúa là Đấng giúp đỡ kẻ mồ côi”.(Thi-thiên
10:14)
s Trời là Đấng cầm
quyền trên sự sinh, tử của loài người: Người Việt ý thức được sự sinh và sự
tử của loài người cũng do nơi “Ông Trời” định đoạt nên đã có những câu : “Sống
nhờ Trời, chết chầu Trời”; “Trời kêu ai nấy dạ”; và “Số Trời đã định,
không đường chạy thoát”.
Kinh thánh Cựu ước của Cơ Đốc Giáo chép:
“Chúa khiến loài người trở vào bụi tro, và phán rằng: hỡi
con cái loài người, hãy trở lại” (Thi-thiên 90:3)
s Việc tế tự:
Xem như việc tế tự của vua Lý Thái Tổ (Lý Công Uẩn): Vua chọn gò đất cao đặt
bàn thờ lộ thiên, và chọn con sinh tế để làm của lễ thiêu dâng lên Trời. Điều
này gần giống với việc ông Nô-ê - ông tổ của loài người sau cơn Đại hồng thủy –
đã dâng của lễ thiêu lên Đức Chúa Trời như đã ghi trong Thánh kinh Cựu ước của
Cơ Đốc Giáo:
“Nô-ê lập một bàn thờ cho Đức Giê-hô-va. Người bắt các súc
vật thanh sạch, các loài chim thanh sạch, bày của lễ thiêu dâng lên bàn thờ”
(Sáng-thế-ký 8:20).
Kinh thánh Tân Ước của Cơ Đốc Giáo cũng có chép:
“23Vì khi ta trải khắp thành các ngươi, xem xét
khí vật các ngươi dùng thờ phượng, thì thấy một bàn thờ có chạm chữ rằng : THỜ
CHÚA KHÔNG BIẾT. Vậy Đấng các người thờ mà không biết đó, là Đấng ta đương rao
truyền cho. 24 Đức Chúa Trời đã dựng nên thế giới và mọi vật
trong đó, là Chúa của trời đất, chẳng ngự tại đền thờ bởi tay người ta dựng nên
đâu” (Công-vụ-các-sứ-đồ 17:23-24).
Theo quan niệm địa lý Đông phương, Trời phải ngự trong ánh
sáng, vì sự sáng là tốt lành; quan niệm này không khác với Kinh thánh của Cơ đốc
giáo. Một trong những thuộc tính của Đức Chúa Trời là “Sự sáng”. Ngài đã tự khải
thị những thông tin về chính Ngài qua sách tiên tri Ê-sai trong Thánh kinh Cựu
Ước của Cơ đốc giáo:
“Ngươi sẽ chẳng nhờ
mặt trời soi sáng ban ngày nữa, và cũng chẳng còn nhờ mặt trăng chiếu sáng ban
đêm; nhưng Đức Giê-hô-va sẽ làm sự sáng đời đời cho ngươi, Đức Chúa Trời ngươi
sẽ làm vinh quang cho ngươi” (Ê-sai 60:19).
Và trong Kinh thánh Tân Ước:
“Nầy là lời truyền giảng mà chúng tôi đã nghe nơi Ngài và
truyền lại cho anh em rằng: Đức Chúa Trời là sự sáng, trong Ngài chẳng có sự tối
tăm đâu” (I Giăng 1:5)
“Trong Ngài có sự sống, sự sống là sự sáng của loài người”
(Giăng 1:4)
“Ta là sự sáng đã đến thế gian, để ai tin ta, chẳng ở nơi
tối tăm nữa” (Giăng 12:40).
Qua những trình bày ở trên, chúng ta có thể rút ra được nhận
xét, trên phương diện tâm linh, tư tưởng của người Đông phương và người Tây
phương giao nhau tại một điểm: đó là Đấng Tạo Hóa toàn năng; và chúng ta là một
phần trong sự tạo dựng của Ngài, được Ngài đặt trên tất cả các tạo vật khác để
cai trị muôn loài vạn vật:
”Đức Chúa Trời dựng
nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng nên loài người giống như hình Đức Chúa
Trời; Ngài dựng nên người nam cùng người nữ. Đức Chúa Trời ban phước cho loài
người và phán rằng: hãy sanh sãn thêm nhiều, làm cho đầy dẫy đất; hãy làm cho đất
phục tùng, hãy quản trị loài cá dưới biển, loài chim trên trời cùng các vật sống
hành động trên mặt đất” (Sáng-thế-ký 1:27-28).
Linh mục Cadière đã nhận xét việc “Thờ Trời” của người Việt
Nam như sau:
“Tôi đã nghiên cứu tín ngưỡng, các thực hành lễ nghi tôn
giáo, phong tục tập quán của họ và phải thừa nhận rằng dân An Nam sâu sắc về
tôn giáo, tín ngưỡng của họ trong sáng và khi họ cầu cứu đến Trời, tế tự Trời
thì cũng có thể họ cùng đến với cùng một Đấng Toàn Năng mà chính tôi đang thờ
kính và gọi bằng CHÚA, và tự đáy lòng họ đang lưu giữ một tia sáng tôn giáo tự
nhiên mà tạo hóa vốn ấn dấu vào tâm khảm nhân sinh” (Le Sacrifice du Nam
Giao, Léopold Cadière).
Linh mục Cadière đã có sự liên kết sâu sát giữa “Ông Trời”
trong tâm thức của người Việt và “Chúa” (Deus; Dieu; Dios; God) trong thần học
tây phương để ra một Đấng Thần linh mà Cơ-đốc giáo tôn thờ là: “Đức Chúa Trời”.
Vì tất cả những phẩm tính của “Ông Trời” của người Việt đều thể hiện đầy đủ nơi
“Đức Chúa Trời” của Kinh thánh Cơ Đốc Giáo. Từ ngữ “Đức Chúa Trời” vốn là một từ
ghép của hai từ: ”Trời” của người Việt, và “Chúa” của người Tây phương, đã được
ông Alexandre de Rhodes, người đã sáng chế ra chữ Quốc ngữ, dùng mẫu tự La Tinh
để phiên âm giọng nói của người Việt ghép lại thành để phiên dịch từ từ ngữ
“Deus” (God - có ý nghĩa là Đấng Tuyệt đối, Đấng Mầu nhiệm tối cao đáng cho mọi
tạo vật phải tôn thờ).
Chỉ có một khác biệt duy nhất giữa Đông và Tây là: Người
phương Đông đã được Đấng Tạo Hóa ấn dấu trong tâm thức một nguyên tri về Ngài.
Với nguyên tri ấy người phương Đông đã đến với Đấng Tạo hóa bằng những trải
nghiệm trong cuộc sống thực tế của mình để nương cậy và tôn thờ Ngài. Vì không
được chính Đấng Tạo Hóa mạc khải cho, nên người Phương Đông chỉ có được một
khái niệm mơ hồ qua liên kết các sự vật, sự việc trong vũ trụ để hình thành
trong tâm thức một Đấng Tạo hóa Toàn năng mà họ xưng gọi là Ông Trời. Ngài cũng
chính là Đấng đã phán truyền cho tổ phụ của dân Do Thái, được ghi chép trong
Kinh thánh của Cơ đốc giáo, rằng Ngài là ĐẤNG TỰ HỮU, HẰNG HỮU :
“Đức Chúa Trời phán
rằng: Ta là ĐẤNG TỰ HỮU, HẰNG HỮU: rồi Ngài lại rằng: Hãy nói cho dân
Y-sơ-ra-ên như vầy: ĐẤNG TỰ HỮU đã sai ta đến cùng các người”.
Vì không nhận được mạc khải từ chính Đấng Tạo Hóa như Ngài đã
mạc khải trong Kinh thánh của Cơ đốc giáo, không có được một hệ thống giáo lý
căn bản hướng dẫn việc thờ tự Đấng Tạo hóa, cho nên, trải qua nhiều thời đại,
tư tưởng thờ Trời của người Việt chẳng những không được củng cố, phát triển mà
còn bị ảnh hưởng các triết thuyết của những tôn giáo khác xâm nhập và làm cho
niềm tin của người Việt mang tính đại đồng, người dân Việt mất phương hướng.
“Ông Trời” chỉ còn chiếm được một vị trí khiêm tốn trong tâm trí của người Việt,
và người Việt bị cuốn hút vào việc thờ cúng những thần tượng hư không. Họ chuyển
lòng tin của mình sang những ông thần không có thực, không quyền không phép, thần
do tay mình làm nên như đã chép trong Thánh Kinh:
“Hình tượng chúng nó bằng bạc, bằng vàng, là công việc tay
người ta làm ra (Thi thiên 115:4)
“Hình tượng có miệng mà không nói; Có mắt mà chẳng thấy;
Có tai mà không nghe; Có lỗ mũi mà chẳng ngửi; Có tay, nhưng không rờ rẩm; Có
chân, nào biết bước đi; Cuống họng nó chẳng ra tiếng nào” (Thi-thiên 115:
5-7)
“Phàm kẻ nào làm hình tượng, và nhờ cậy nơi nó, đều giống
như nó” (Thi-thiên 115:8)
V/ - Kết luận:
Đức Chúa Trời, hay “Ông Trời” theo ngôn ngữ của người Việt đã
đặt để trong tâm khảm của chúng ta một ý niệm về Ngài từ khi lập quốc. Tâm khảm
người Việt chúng ta chưa bao giờ quên được “Ông Trời”. Ngài vẫn luôn luôn hiện
hữu và đồng hành cùng với dân Việt trải qua bao cuộc đổi thay. Không may, ý niệm
nguyên tri về “Ông Trời” dần dần bị các tôn giáo khác du nhập từ nước ngoài bóp
nghẹt. Đạo thờ Trời không được củng cố và dần dần phai nhạt. “Ông Trời” không
được người Việt thờ phụng đúng như chúng ta cần phải thờ!
Cầu xin Đức Chúa Trời đoái thương đến dân tộc Việt Nam, và mở
mắt cho để dân tộc này biết từ bỏ những thần hư không mà quay trở về thờ phượng
đúng Đấng đã tạo dựng ra mình.
Hoa Thiên Lý
Tài liệu tham khảo
1/ - Tôn Giáo Học Đại Cương – PGS – TS Trương văn Chung
2/ - Đạo “Đức Chúa Trời” – Vai trò của ngôn ngữ trong tiến
trình hội nhập văn hóa – LM Nguyễn Đoàn Tân
3/ - Trời trong ca dao tục ngữ dân Việt - văn hóa Việt –
http://e cadao.com
4/ - Người Việt Nam với Khái niệm về Ông Trời – Mục sư Nguyễn
văn Huệ - http://hoptinhhoply.net/?q=node/99
5/ - Tập tục thờ Trời trong tâm thức người Việt – Nguyễn Nghệ
- gplongxuyen.net (trích trong http://dunglac.org)
6/ - Lễ tế Nam Giao năm 1942 - Nguyễn Đắc Xuân - TT nghiên cứu
lý học Đông Phương
7/ - Ý nghĩa tôn giáo trong tế Nam Giao của người Việt - Hiền
Lâm - dunglac.org
8/ - Bàn Thiên: Một vật chứng thời khai hoang còn lại–
Lê văn Dân – Hội khoa học lịch sử Bình dương
